Słońca w ciszy były jak wielki śpiew w zenicie

23 lipca 1898 roku „w okolonej bukami altanie” Parku Oliwskiego miało miejsce niezwykłe zdarzenie. Młody Rainer Maria Rilke wspólnie ze swoją przyjaciółką, pisarką Lou Andreas-Salomé, „obmyślają” zakończenie dla jednego z wierszy poety:
Spójrz, jak się wciąż ociąga życie,
nim się odmieni. Słońca w ciszy
były jak wielki śpiew w zenicie.
I wtem po zboczach szmer: słyszycie? –
i tylko lęk ci towarzyszy*
W 2016 roku w parku odsłonięto tablicę upamiętniającą chwile opisane w dzienniku Rilkego. Możemy sobie wyobrazić pogodę tego letniego, słonecznego dnia, która znalazła odzwierciedlenie w wersach wiersza.

Niezwykły charakter Oliwy nierozerwalnie łączy się z jej bogatą historią oraz wyjątkowym położeniem na zalesionym stoku, stanowiącym ramę tutejszego pejzażu. Dzielnica ta, zatrzymując wyraźne ślady dawnego układu, architektury i specyficznego klimatu, do dziś sprawia wrażenie odrębnego miasta. Jest urbanistyczną oraz społeczno-ekonomiczną wyspą, mieszczącą w sobie wszelkie cechy rozwiniętego polis. Znajdują się tu m.in. uniwersytet, szkoły, muzea, zoo, centra biznesowe i handlowe, katedra ze słynnymi organami czy wspaniały park. Oliwa zachowuje swój historyczny charakter, a jednocześnie stale się rozwija zarówno pod względem ekonomicznym, jak społecznym i kulturalnym.

Jaki obraz wyłania się po analizie elementów składających się na wyjątkowy charakter dzielnicy? Co należałoby uznać za dominantę tej odsuniętej od centrum i tworzącej własne mikronarracje części miasta? Czy jesteśmy skłonni poddać się lirycznej wizji Rilkego, czy postanowimy zwrócić większą uwagę na zmieniającą się tu tkankę społeczną złożoną z mieszkańców (często będących potomkami osób przybyłych krótko po zakończeniu II wojnie światowej), studentów i uczniów, pracowników tutejszych firm oraz turystów chcących zobaczyć słynne organy i park? Oliwa stanowi obecnie heterogeniczną przestrzeń łączącą w sobie echa bogatej historii, piękno tutejszego krajobrazu, dzielnicową codzienność oraz wielowątkową opowieść o naszych dążeniach i marzeniach o lepszym życiu.

Celem dziesiątej, jubileuszowej, edycji festiwalu NARRACJE jest próba wszechobejmującego odczytania Oliwy. Zadaniem zaproszonych artystów będzie ujawnienie przed widzami tego, co – choć pozornie oczywiste – w szerszym kontekście zyskuje nowe znaczenie. Może dzięki interwencjom artystów będziemy mogli odkryć dzielnicę na nowo, przyglądając jej się niczym w zwierciadle? Rilke i Lou Andreas-Salomé pisali w tym miejscu o słońcach; my przyjrzymy się Oliwie po zmroku, w listopadowy wieczór, gdy wszystko będzie wyglądać inaczej.

Piotr Stasiowski

* fragment wiersza w tłumaczeniu Adama Pomorskiego